بورس ایران وابسته به تورم و نرخ ارز؛ ضرورت اصلاح ساختاری

بازار سرمایه ایران در دهه اخیر تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گرفته است، به‌ویژه تورم ساختاری و افزایش نرخ ارز در این زمینه، جهانگیر امیری، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگویی به بررسی این موضوع پرداخت و گفت: «این وضعیت بار دیگر سؤال مهمی را برای فعالان اقتصادی به وجود آورده است: آیا رشد دلار واقعاً محرکی برای بازار سرمایه است یا فقط توهمی از رشد ریالی ایجاد کرده است؟» این کارشناس سرمایه ادامه داد که پیش از پرداختن به نرخ دلار، لازم است نگاهی به ساختارهای اقتصادی و صنعتی کشور بیندازیم. او توضیح داد: «بورس ایران از عوامل متعددی تأثیر می‌پذیرد. به‌عنوان مثال، شرایط سیاسی و امنیتی، مانند جنگ‌ها و تهدید تحریم‌های جدید، به‌طور مستقیم بر فضای روانی بازار تأثیر می‌گذارند.» رشد نرخ ارز انتظارات تورمی ایجاد می کنند کوتا مدت بازار سرمایه رو رشد می دهد اما زمانی می تواند بر رشد شرکتها موثری واقع شود که ارز نیمایی رشد کند امیری همچنین به فرسودگی صنایع داخلی اشاره کرد و گفت: «بسیاری از شرکت‌ها به‌دلیل تقسیم سود بالا و بی‌توجهی به تجدید ارزیابی دارایی‌ها، نتوانسته‌اند تجهیزات خود را نوسازی کنند. این موضوع به شدت بر عملکرد آنها تأثیر گذاشته است.» او به بحران انرژی نیز پرداخت و افزود: «ناترازی در حوزه برق، گاز و آب یکی از بزرگ‌ترین موانع تولید در صنایع پایه شده است. این بحران باعث شده تا رشد ارزش بازار سرمایه بیشتر به تورم و تغییرات ارزی وابسته باشد.» امیری تشریح کرد: «افزایش نرخ ارز در وهله اول اثر روانی و انتظارات تورمی را به همراه دارد. به عبارت دیگر، رشد شاخص‌ها بیشتر ناشی از تصور افزایش ارزش دارایی‌هاست تا تغییرات بنیادی در سودآوری شرکت‌ها. این موضوع به‌ویژه در صنایع صادرات‌محور مانند پتروشیمی و فلزات مشهود است، که از رشد نرخ ارز بهره‌مند می‌شوند.» او در ادامه توضیح داد: «از سوی دیگر، صنایع واردات‌محور مانند خودرو و دارو متضرر می‌شوند. بنابراین، رشد دلار به‌صورت یکسان بر کل بورس تأثیر نمی‌گذارد و توزیع نامتوازنی از سود و زیان ایجاد می‌کند.» این کارشناس بازار سرمایه به نکته‌ای مهم اشاره کرد و گفت: «با وجود افزایش نرخ ارز، بسیاری از بنگاه‌ها به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری جدید و سیاست‌های ارزی با چالش‌هایی مواجه هستند. این وضعیت نشان می‌دهد که بورس ایران بیشتر رشد ریالی ناشی از تورم را تجربه کرده و ارزش دلاری آن به شدت کاهش یافته است.» امیری تأکید کرد: «اگرچه دلار یکی از مهم‌ترین محرک‌های کوتاه‌مدت بازار سرمایه است، اما برای بازگشت به مسیر رشد واقعی، نیاز به سرمایه‌گذاری جدید در صنایع کلیدی و اصلاح سیاست‌های ارزی وجود دارد. این اقدامات می‌تواند به بهبود وضعیت بازار و افزایش بهره‌وری در صنایع کمک کند.» امیری در ادامه صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که رشد نرخ ارز باید به‌عنوان یک فرصت و نه یک تهدید دیده شود. او گفت: «در بسیاری از اقتصادهای نوظهور، افزایش نرخ ارز در بلندمدت با رشد صادرات و توسعه صنعتی همراه بوده است. اما در ایران، به دلیل محدودیت‌های تحریمی و سیاست‌های ارزی، رشد دلار نتوانسته به افزایش بهره‌وری یا گسترش تولید منجر شود.» این کارشناس بازار سرمایه افزود: «برای مثال، شاخص کل دلاری بورس ترکیه طی دهه گذشته رشد تقریبی ۷۰ درصدی داشته، در حالی که شاخص دلاری بورس ایران از سال ۱۳۹۲ تاکنون بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته است. این تفاوت نشان می‌دهد که رشد اسمی نرخ ارز بدون پشتوانه توسعه‌ای، نه تنها محرک بازار سرمایه نیست، بلکه به مرور ارزش دلاری آن را کاهش می‌دهد.» امیری تأکید کرد که صنایع صادراتی در کوتاه‌مدت از این تغییرات سود می‌برند، اما در بلندمدت نبود سرمایه‌گذاری، سیاست‌های ارزی دستوری و افزایش هزینه‌ها باعث شده است که ارزش دلاری بورس کاهش چشمگیری پیدا کند. او گفت: «به زبان ساده، می‌توان گفت که رشد نرخ دلار در ایران بیشتر یک توهم رشد ریالی ایجاد کرده تا یک رشد واقعی دلاری.» او همچنین به چالش‌های دیگری که بازار سرمایه با آن مواجه است، اشاره کرد و اظهار داشت: «عدم شفافیت در اطلاعات مالی و عدم اعتماد به آمارهای اقتصادی، از دیگر عواملی هستند که به بروز عدم تعادل در بازار سرمایه کمک می‌کنند. این مسائل نیاز به اصلاحات بنیادین دارند.» امیری گفت: «برای بهبود وضعیت بازار سرمایه، باید به سمت اصلاحات ساختاری حرکت کنیم. این اصلاحات شامل جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید، افزایش شفافیت و بهبود محیط کسب‌وکار می‌شوند. تنها در این صورت می‌توانیم به رشد پایدار و واقعی در بازار سرمایه دست یابیم.»با توجه به این موضوعات، به نظر می‌رسد که بازار سرمایه ایران در آینده نیازمند تغییرات جدی و اساسی است تا از چالش‌های کنونی عبور کند و به سمت رشد واقعی حرکت کند. این کارشناس بازار سرمایه در نهایت تأکید کرد که «توجه به مسائل بنیادی و اقتصادی، می‌تواند راه‌گشای مشکلات فعلی باشد و به بهبود وضعیت کلی بازار کمک کند.»